Σε προεκλογικές περιόδους ή περιόδους οικονομικής κρίσης poleodomika1(συντρέχουν και οι δύο στην παρούσα συγκυρία) εμφανίζονται συνήθως οι ευνοϊκές – χαριστικές διατάξεις υπέρ όσων αυθαιρετούν, με συνέπεια την ένταση και έκταση της αυθαίρετης δόμησης, τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών και τη συναφή εισροή πόρων στα ταμεία του κράτους. Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες για τους Υμιυπαίθριους Χώρους εντάσσονται στην ίδια λογική.
Με τον τρόπο αυτό, όμως, η Πολιτεία δυναμιτίζει περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά τη Χώρα, ενώ παράλληλα υπονομεύει το ρόλο του μηχανικού.
Ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιάννης Αλαβάνος, με εμπεριστατωμένη εισήγησή του, προτείνει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος να ηγηθεί πρωτοβουλίας για την αυθαίρετη δόμηση, με αναλυτικό σχέδιο παρέμβασης.
Διαβάστε ολόκληρη την εισήγηση. Α. ΠΕΡΙ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ

1. Η αυθαίρετη δόμηση είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Τα χαρακτηριστικά της καταγράφηκαν στο Συνέδριο που πραγματοποίησε το ΤΕΕ προ διετίας, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Κάθε χώρα έχει δικά της, ιστορικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, οικονομικά χαρακτηριστικά που την προσδιορίζουν. Η έκταση, όμως, η μορφή και οι μεταλλάξεις της σε κάθε χώρα είναι ευθέως ανάλογες του επιπέδου ανάπτυξης τους. Αντίστροφα, ένας από τους καθαρότερους δείκτες προσδιορισμού του πραγματικού επίπεδου ανάπτυξης μιας χώρας, είναι τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά της αυθαίρετης δόμησης.

2. Στην Ελλάδα το φαινόμενο απέκτησε μόνιμα δομικά χαρακτηριστικά μετά το διωγμό των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία και την ανάγκη να στεγασθούν οι πρόσφυγες. Σε μια χώρα, που πλέον καταγράφεται [λόγω του συστήματος της αντιπαροχής] ως έχουσα, μαζί με την Ισπανία, τον μεγαλύτερο οικιστικό πλούτο στην Ευρώπη σε σχέση με τον πληθυσμό της, τα φαινόμενα που τώρα συνοδεύουν την αυθαίρετη δόμηση είναι τελείως διαφορετικά, αλλά οι τρόποι αντιμετώπισης της παραμένουν στα ίδια επίπεδα (αν)αποτελεσματικότητας, σε νομικό και πραγματικό επίπεδο.

3. Ιδιαίτερα σε περιόδους προεκλογικές και οικονομικής κρίσης [συντρέχουν και οι δύο στην παρούσα συγκυρία] εμφανίζονται συνήθως οι ευνοϊκές – χαριστικές διατάξεις υπέρ όσων αυθαιρετούν, με συνέπεια την ένταση και έκταση της αυθαίρετης δόμησης, τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών και τη συναφή εισροή πόρων στα ταμεία του κράτους. Με τον τρόπο αυτό, όμως, δυναμιτίζεται περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά η χώρα.

4. Υπάρχει ήδη ένα νομικό πλαίσιο που περιλαμβάνει τις προβλέψεις του Συντάγματος, την ισχύουσα νομοθεσία και τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Aν και το πλαίσιο αυτό περιορίζει την έκταση των «χαριστικών» μέτρων που μπορούν να ληφθούν στις περιόδους αυτές, δεν «αγγίζει» τους κατ’ ουσία υπεύθυνους.

5. Άλλωστε, κατά το «ό,τι νόμιμο και ηθικό», αυτό που είναι νόμιμο σίγουρα δεν συμφωνεί με την πραγματική κατάσταση στη χώρα, η οποία έχει διαμορφωθεί όχι μόνο με την ανοχή αλλά με την έμμεση παρότρυνση του κράτους. Σχεδόν για έναν αιώνα το κράτος, μέσω των εκάστοτε πολιτικών και υπευθύνων, ισχυρίζεται ότι αδυνατεί να ικανοποιήσει τις στεγαστικές ανάγκες των πολιτών, κάνει όμως τα στραβά μάτια για να τις ικανοποιήσουν μόνοι με αυθαίρετο τρόπο, τους τιμωρεί με υψηλά πρόστιμα, αν τυχόν καταγγελθούν από κάποιον τρίτο που μπορεί είτε να θίγεται είτε να επιδιώκει ισότητα στην παρανομία και καλλιεργεί πάντα την πεποίθηση -εύλογη σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας- ότι θα μπορέσουν κάποια στιγμή να νομιμοποιήσουν κάθε παράνομη και αυθαίρετη κατασκευή. Mε τον ίδιο κυνισμό, το κράτος αντιμετωπίζει τόσο τις μικρές όσο και τις μεγάλες αυθαιρεσίες, τόσο τους οικονομικά ασθενέστερους όσο και τους εκπροσώπους μεγάλων οικονομικών συμφερόντων.

6. Είναι προφανές, ότι οι ευθύνες για την αυθαίρετη δόμηση, ειδικότερα για την εν τοις πράγμασι αύξηση του συντελεστή δόμησης με την κάλυψη των ημιυπαιθρίων χώρων, γκαράζ, πιλοτής κλπ, ανήκουν, κατά κύριο λόγο, στο κράτος. Δευτερευόντως στους ιδιοκτήτες γης και κατασκευαστές που, αφενός, αξιοποιούν κερδοσκοπικά το κλείσιμο των χώρων αυτών και, αφετέρου, θέλουν να συμμετέχουν με τους ίδιους όρους στο πεδίο ενός σκληρού  ανταγωνισμού. Ευθύνη, ωστόσο, φέρουν και οι αγοραστές που αποδέχονται να παρανομούν, εκμεταλλευόμενοι έναν μη νόμιμο χώρο στο ακίνητό τους, αν και, τις περισσότερες φορές, δεν έχουν επιλογή να μην το πράξουν ενώ προσθέτως καλούνται να πληρώσουν υψηλό φόρο για το χώρο αυτό στην οικεία ΔΟΥ.

7. Κάθε μαζική νομιμοποίηση αυθαιρέτων, οποιασδήποτε τάξης ή μεγέθους, γεννά την επόμενη γενιά αυθαιρέτων, εκτός αν εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα αποφάσεων που θα την αποτρέψουν. Επειδή αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή, η πιο φιλόδοξη και ειλικρινής, στις προθέσεις της, αντίστοιχη προσπάθεια του Τρίτση, το πλέγμα που θα διαμορφωθεί θα πρέπει να είναι σαφές, πειστικό και υλοποιήσιμο. Εάν δεν πληροί αυτές τις τρεις προϋποθέσεις οποιαδήποτε συζήτηση για μαζική νομιμοποίηση αυθαιρέτων, δεν είναι απλά άκαιρη και ατυχής, αλλά είναι άκρως επικίνδυνη.

8. Δεν αξιοποιήθηκε η υπάρχουσα, θετική ή αρνητική, νομοθετική εμπειρία. Η προσφυγή [ως ουσία μεμονωμένου μέτρου αφού συνοδεύεται με εξαγγελία άλλων μη εφαρμόσιμων μέτρων] σε επιβολή προστίμων, μικρών, μεσαίων, μεγάλων, υπερβολικών, έχει αποτύχει. Κάθε διακήρυξη κατά της αυθαίρετης δόμησης που περιορίζεται, στην πράξη, σε αυτό το μέτρο είναι αποτυχημένη και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κοινός λαϊκισμός, το μέγεθος του οποίου είναι ανάλογο με το ύψος του προβλεπόμενου προστίμου.

9. Η συντριπτική πλειοψηφία των ειδικών επιστημόνων αλλά και των πολιτών έχουν κατανοήσει την ωφελιμότητα της ύπαρξης ελεύθερων ημιυπαίθριων χώρων, που, προς το παρόν, περιορίζονται να αποτυπώνονται μόνο στα συμβόλαια ιδιοκτησίας και στα διαγράμματα κάτοψης. Η διατήρηση των χώρων αυτών, ως ελεύθερων, βρίσκεται σε απόλυτη συνάρτηση με την εξάλειψη της διάθεσης ανοχής που επιδεικνύει το κράτος και τη λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών, με επιτόπιες αυτοψίες και επιθεωρήσεις που κρίνονται αναγκαίοι για την εξασφάλιση της νομιμότητας των κτιρίων.

10. Η Πολιτεία οφείλει να δώσει αυτή τη φορά συγκεκριμένες και σαφείς κατευθύνσεις σε ένα πλαίσιο που θα ενισχύει αφενός την ασφάλεια δικαίου για τους πολίτες και αφετέρου την προστασία του περιβάλλοντος, χωρίς να αποσιωπά το πρόβλημα και χωρίς να διατηρεί στο διηνεκές επιβαρυντικές για τους πολίτες και το περιβάλλον καταστάσεις. Οφείλει να το πράξει και για καθαρά πρακτικούς λόγους αν δεν θέλει να ακυρώσει [πράγμα καθόλου απίθανο] μέτρα ιδιαίτερα θετικά, όπως είναι οι επιθεωρήσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας στα ίδια κτίρια.

11. Συμπερασματικά, το πρόβλημα δεν πρέπει και δεν μπορεί να κρυφθεί κάτω από το χαλί, μαζί με όσους το επιθυμούν αυτό.

Β. ΠΛΕΓΜΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ

1. Να μην υπάρχουν εκτός σχεδιασμού, χωρίς προσδιορισμό χρήσεων γης, περιοχές στην Ελλάδα. Χρηματοδότηση, επιτάχυνση των διαδικασιών του πολεοδομικού σχεδιασμού.

2. Να συγκροτηθεί ειδική υπηρεσία ελέγχου της δόμησης. Θα λειτουργεί ανεξάρτητα από τα σημερινά τμήματα αυθαιρέτων που λειτουργούν στα πολεοδομικά. γραφεία. Η υπηρεσία αυτή πρέπει να βασίζεται στην ατομική ευθύνη του τεχνικού που ελέγχει για κάποια συγκεκριμένη και καθορισμένη περιοχή εποπτείας του. Να περιορισθεί η δυνατότητα ανεξέλεγκτης απασχόλησης των υπηρεσιών πολεοδομίας με ασύστατες καταγγελίες. Τα σημερινά τμήματα αυθαιρέτων να παραμείνουν ως δεύτερος βαθμός ελέγχου και ως μηχανισμός βεβαίωσης προστίμων και εκτέλεσης διοικητικών ποινών (ενστάσεις, πρόστιμα).

3. Να προστεθεί στο άρθρο 5 παρ.1 του Ν. 651/77, στο πρώτο εδάφιο η εξής παράγραφος: «Εάν στο μεταβιβαζόμενο ακίνητο βρίσκεται και κτίσμα ο ίδιος μηχανικός ή υπομηχανικός θα βεβαιώνει ότι κατασκευάσθηκε σύμφωνα με νόμιμη οικοδομική άδεια ή ότι αυτό εξαιρέθηκε της κατεδάφισης με τα Ν.1337/83 ή ότι τηρήθηκε γι΄αυτό η διαδικασία του Νόμου…………» . Χωρίς την βεβαίωση αυτή δεν θα επιτρέπεται η μεταβίβαση του ακίνητου.

4. Να εφοδιασθούν όλοι οι φορείς ΤΑ με το πρόγραμμα καταγραφής των νέων οικοδομών με χρήση δορυφορικών εικόνων, με την ολοκλήρωση της πιλοτικής ερευνητικής προσπάθειας του ΤΕΕ και της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής,

5. Να εκτελούνται οι κατεδαφίσεις. Δημιουργία ειδικών συνεργείων, που θα υπακούουν σε ένα κέντρο έκδοσης εντολών.

6. Να απλουστευθούν ώστε να γίνουν πιο σύντομες οι διαδικασίες ενστάσεων και βεβαιώσεων προστίμων και να εξασφαλισθεί η είσπραξη των προστίμων με τη διαδικασία είσπραξης των δημοσίων εσόδων.

7. Να προβλεφθούν διατάξεις για την: Οργάνωση, λειτουργία, γεωγραφική κατανομή, ελάχιστη σύνθεση εργαζομένων για τα πολεοδομικά γραφεία.

8. Να επανακαθοριστεί η χωροθέτηση των πολεοδομικών υπηρεσιών της Χώρας ύστερα από ειδική ταξινόμησή τους σε κατηγορίες με κριτήρια όπως τον πληθυσμό , την έκταση , τη δυσκολία μετακινήσεων (νησιώτικες περιοχές κ.λ.π. ) τη σπουδαιότητα ( παραδοσιακοί οικισμοί κ.λ.π. ), με τη συνεργασία των Υπουργείων Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και του ΤΕΕ.

9. Να περιοριστούν τα αποκεντρωμένα Πολεοδομικά Γραφεία και να ενισχυθούν οι Υπηρεσίες στις έδρες των νομών. Αυτό θα γίνει μετά από επανεκτίμηση της κατάστασης κατά περίπτωση και συσχετίζοντας το κόστος λειτουργίας της Υπηρεσίας με το παραγόμενο έργο ποσοτικό και ποιοτικό.(π.χ. την αναγκαιότητα ύπαρξης και πια κριτήρια των πολεοδομικών γραφείων Δήμων κλπ)

10. Να καταργηθούν όλες οι αποκεντρωμένες ΕΠΑΕ και να λειτουργούν οι μεν πρωτοβάθμιες σε επίπεδο νομού των δε δευτεροβάθμιες σε επίπεδο περιφέρειας. Για την Αττική προτείνεται η διατήρηση των πρωτοβάθμιων επιτροπών στις Δ/νσεις Πολεοδομιών.

11. Να λειτουργήσει η ηλεκτρονική πολεοδομία. Ολοκλήρωση των τριών προγραμμάτων, διόρθωση των προφανών αστοχιών, εισαγωγή και λειτουργία για όλες τις πολεοδομίες

12. Να κωδικοποιηθεί η πολεοδομική νομοθεσία.

13. Η ΔΟΚΚ να είναι η μόνη υπηρεσία που θα ερμηνεύει τις πολεοδομικές διατάξεις.

14. Να βελτιωθεί ο τρόπος έκδοσης των οικοδομικών αδειών.

15. Να ενεργοποιηθούν οι επιτροπές συνεργασίας ΤΕΕ και Πολεοδομικών Υπηρεσιών με σκοπό να αντιμετωπισθεί το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαία εποπτεύουσα αρχή των πολεοδομικών γραφείων, άρα συντονισμός.

16. Nα παρέχεται ολοκληρωμένη προστασία, τόσο στον εργοδότη, όσο και στο μηχανικό και κατά τις μεταξύ τους σχέσεις.

ΤΟ ΤΕΕ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΗΓΗΘΕΙ ΜΙΑΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΔΟΜΗΣΗ